Migreny u dzieci – Homeopatia

Leczenie homeopatyczne.

Dr Carlos Arturo Moreno Montoya,
Kolumbijski Uniwersytet Narodowy

Dr Luz Stella Caycedo Espinel,
Bogota, Kolumbia

Ból głowy to jeden z najczęstszych powodów wizyty u pediatry. Ból niepokoi wielu rodziców, którzy często wierzą, iż w większości przypadków jego źródłem są poważne choroby, takie jak nowotwory lub niedorozwój naczyń krwionośnych. Migrena jest rodzajem chronicznego bólu głowy, który powoduje u dzieci objawy nawracające i uciążliwe, wymagające leczenia z zastosowaniem pewnych leków – zarówno w fazie ostrej, jak i w profilaktyce. Leki te powodują jednak skutki uboczne, które często zmuszają do przerwania terapii. Właśnie z tego powodu w leczeniu migreny u dzieci warto rozważyć homeopatię, gdyż bywa ona skuteczna zarówno w fazach ostrych, jak i przy zapobieganiu nawrotom.

1. Definicja

Migrena jest zaliczana do grupy pierwotnych bólów głowy o obrazie ostrym, gdzie stany normalnego samopoczucia przeplatają się z nawracającym atakami.

Migreny trwają od jednej do 72 godzin. Przeważnie bóle te mają charakter półczaszkowy, tętniący, łączą się z mdłościami i/lub wymiotami, towarzyszą im światłowstręt, dźwiękowstręt, niekiedy także aura. Objawy występujące u dzieci mogą się różnić od tych u dorosłych, co wynika z faktu, że młode mózgi nie są jeszcze w pełni ukształtowane. Ból zatem nie zawsze jest tętniący, może być on dotkliwy, choć nie koniecznie półczaszkowy, a objawy towarzyszące również inne niż te, które pojawiają się u dorosłych. Może być to zespół objawów łagodnych, które jednak wywołują ból fizyczny i zaburzenia emocjonalne, a te z kolei mogą mieć wpływ na wyniki w szkole czy relacje rodzinne i społeczne.

2. Epidemiologia

Częstotliwość występowanie bólu głowy u dzieci wynosi od 37 do 51% u siedmiolatków i 57 do 82% u dzieci pomiędzy 7 i 15 rokiem życia. Migreny stanowią 70-80% z pośród bóli głowy typu chronicznego i nawracającego. Moment w którym się one pojawiają po raz pierwszy sytuuje się pomiędzy 7 i 14 rokiem życia. Zauważono, że w okresie dojrzewania występują one nieco częściej u chłopców, a po zakończeniu dojrzewania częściej cierpią na nią dziewczynki. Migrena, w której nie występuje aura jest zdecydowanie częstsza i stanowi od 60 do 80% przypadków. Jedynie 14 do 30% dzieci ma aurę, a u 19% przypadków pojawiają się migreny w trakcie których aura czasem się pojawia, a czasem nie.

3. Psychopatologia

Migrena jest bólem głowy pierwotnym, co oznacza, że nie jest ona spowodowana urazem strukturalnym mózgu, lecz raczej zaburzeniami jego funkcjonowania. Wiemy, że mózg osób cierpiących na migrenę charakteryzuje nadpobudliwość, która powoduje nieprawidłową reakcję na takie bodźce, które w przypadku osób zdrowych nie powodują zaburzeń (wzrokowych, słuchowych czy zapachowych). Ta nadwrażliwość ma podłoże genetyczne, co tłumaczyłaby pojawianie się ataków migreny jako odpowiedź na zjawiska zewnętrzne. Nie istnieje jak dotąd powszechny consensus, jeśli chodzi o ostateczne wyjaśnienie zjawisk mających miejsce przed, w trakcie i po ataku migreny. Istnieje kilka teorii, które usiłują rozświetlić jej psychopatologię.

teoria naczyniowa, które uważa migrenę za wynik pierwotnego zwężenia naczyń krwionośnych, która tłumaczyłaby taką dysfunkcję neurologiczną, jaką jest aura, po której następuje zwężenie naczyń, która z kolei powoduje aktywację włókien nocyseptywnych odpowiedzialnych za powstanie bólu.
następnie Leao stworzył teorię neuronalną, według której postępujące dysfunkcje neurologiczne są spowodowane depolaryzacyjną falą neuronalną, znaną jako depresja korowa atakująca. Odpowiada ona za niedokrwienną niedoczynność kory mózgowej.

żadna z tych teorii nie wyjaśnia w całości problemu migreny i dlatego powstała teoria neuronaczyniowa. Według niej bodziec o charakterze neuronalnym w połączeniu z niedotlenieniem i hipometabolizmem odpowiada za uwolnienie neuropeptydów powodujących zapalenie neurogeniczne. To z kolei pociąga za sobą rozszerzenie naczyń krwionośnych, agregację płytek i wynaczynienie białek, aktywując jednocześnie receptory odpowiedzialne za powstawanie bólu za pośrednictwem nerwu trójdzielnego. To zjawisko jest bardzo istotne, kiedy myśli się o homeopatycznych lekach antyobrzękowych, a także innych, mających wpływ na układ naczyniowy.
Białko C-fos – fosfoproteina, która reguluje ekspresję rozmaitych genów neuronalnych, może odgrywać rolę przy powstawaniu migreny. Zauważono bowiem zmniejszony poziom serotoniny w płytkach pacjentów migrenowych, co może sugerować, że substancja ta jest ważnym pośrednikiem w powstawaniu migrenowej kaskady zapalnej. Zarówno dopamina, jak i histamina mają swoją rolę przy powstawaniu zjawiska migreny.

Teorie powyższe przyczyniły się lepszego poznania tej choroby i w rezultacie powstała koncepcja, według której migrena jest serią interakcji pomiędzy układem naczyniowym i mózgiem, interakcji, które zachodzi w środowisku genetycznie predysponowanym. Jest ona zatem zaburzeniem o charakterze wieloprzyczynowy, na powstanie której składają się nie tylko czynniki genetyczne, biologiczne, medyczne i neuropsychologiczne, ale też psychologiczne i charakterologiczne.

4. Klasyfikacja

Istnieje szeroka gama migren ze względu na jej bardzo różne objawy kliniczne. W tym artykule zajmiemy się wyłącznie migrenami które poprzedza aura, oraz tymi bez aury. Nie możemy jednak zapominać o takich jej obrazach, jak migrena powikłana, okoporaźna, hemiplegiczna, podstawowa, zespół Alicji W Krainie Czarów, a także odpowiednikach migreny, które spotykamy u często u dzieci, takich jak łagodne napadowe zawroty głowy, cykliczne wymioty, napadowe bóle karku, czy migreny żołądkowe.

„Uważa się, że migrena jest serią interakcji pomiędzy układem naczyniowym i mózgiem, interakcji, która zachodzi w środowisku genetycznie predysponowanym.”

Migrena bez aury – najczęstsza

Jest to rodzaj migreny, który występuje u dzieci najczęściej. Charakteryzuje ją faza wstępna, w trakcie której pojawiają się skoki nastroju, a także zmiany zachowanie czy apetytu. U małych dzieci ból pojawia się najczęściej wieczorem, u dzieci starszych i nastolatków w środku dnia, a u najstarszych zazwyczaj rano. U dzieci ból głowy jest głównie dwuskroniowy lub frontalny, w niektórych przypadkach półczaszkowy. Może być on uciążliwy, pulsujący, może współwystępować z nudnościami i wymiotami, albo z światło- i dźwiękowstrętem. Jego intensywność waha się od umiarkowanej do dużej, a każda aktywność fizyczna pogarsza samopoczucie.

Migrena z aurą – klasyczna

Ból głowy poprzedza irytacja, bladość, trudne do określenia złe samopoczucie oraz zaburzenia funkcjonowania zmysłów, najczęściej zmysłu wzroku. Są to zaburzenia zarówno negatywne (mroczki, niedowidzenie połowiczne), jak i pozytywne (fotyzm, teichopsje). Mogą również wystąpić objawy czuciowe (parestezja, drętwienie), a także węchowe i słuchowe. W niektórych przypadkach obserwuje się zaburzenia procesu mowy (dysfazję), objawy te są jednak chwilowe ( trwają od 5 do 60 minut) i są całkowicie odwracalne.

5. Ewaluacja diagnostyki

Historia kliniczna stanowi podstawę diagnostyki, a odpowiednio przeprowadzony wywiad pozwala postawić właściwą diagnozę w 90% przypadków. Należy więc wydobyć wszystkie cechy danego bólu głowy: rodzaj, lokalizację, długość, częstotliwość, intensywność, godzinę pojawienia się, czynniki wywołujące, objawy towarzyszące, czynniki przynoszące poprawę i pogorszenie.

Wśród czynników wywołujących migrenę u dzieci do najpopularniejszych należą: ekspozycja na słońce, zmęczenie, odwodnienie, brak snu, stres, a w niektórych przypadkach niestrawność niektórych substancji pokarmowych – różnych u różnych pacjentów. Obserwujemy, że u nastolatek podatności na migreny łączy się z okresem, zwłaszcza z fazą przedmiesiączkową.

Podejście diagnostyczne oparte na określeniu typu bólu daje nam narzędzia pozwalające dobrać leczenie homeopatyczne pod kątem indywidualnego pacjenta. Pełne badanie fizyczne i neurologiczne umożliwia nam wyeliminowanie rozmaitych przyczyn organicznych, potencjalnie mogących wywoływać migrenę. Badania dodatkowe, takie jak elektroencefalogram czy prześwietlenia mogą się okazać konieczne tylko w przypadku, w którym pojawia się podejrzenie organicznej przyczyny migreny. Wtedy rezonans magnetyczny mózgu pozwala wyeliminować przyczyny typu nowotworowego, krążeniowego, czy takie, które wynikają z wad rozwojowych.

6. Leczenie

Jest ono oparte o trzy zasady: usunięcie czynnika wywołującego migrenę, leczenie stanów ostrych oraz zapobieganie nawrotom. Celem leczenia jest więc zredukowanie liczby ataków oraz intensywności bólu, poprawa jakości życia, odstawienie leków, które nie są skuteczne, w końcu edukacja samego pacjenta i jego rodziny.

Czynniki wywołujące, które musimy brać pod uwagę to zazwyczaj przyzwyczajenia związane ze snem, odżywianiem, ćwiczeniami, czynnikami emocjonalnymi i odwodnieniem. Należy unikać bodźców zmysłowych (wzrokowych, słuchowych, zapachowych) zidentyfikowanych jako czynnik wywołujący.

Alopatyczne leczenie farmakologiczne w fazie ostrej polega na włączeniu środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych, przeciwwymiotnych, a czasem też innych leków z grupy tryptanów. W działaniach profilaktycznych stosowane będą leki przeciwpadaczkowe, antyhistaminowe, blokery kanałów wapniowych, antydepresanty, środki obniżające ciśnienie krwi oraz leki biologiczne. Wszystkie wymienione leki mają jednak skutki uboczne, które mogą utrudnić leczenie dzieci cierpiących na migrenę.

7. Migrena – podejście homeopatyczne

Jako choroba chroniczna, która wpływa na jakość życia, migrena wymaga podejścia całościowego, które uwzględnia specyfikę każdego przypadku. Dlatego homeopatia stanowi alternatywę pozwalającą na osiągnięcie tego celu. Ponadto, w przypadku migren istnieją czynniki inne niż neurobiologiczne, do których należą cechy psychologiczne, czy typy osobowości i to właśnie sprawia, że podejście homeopatyczne może być tu szczególnie przydatne.

W przypadku migren semiologia homeopatyczna pozwala nam na zindywidualizowane podejście diagnostyczne, a także na dobór najskuteczniejszego leku dla każdego przypadku. Jeśli badamy pacjenta migrenowego pytamy o porę pojawiania się bólu, jego typ, lokalizację, czynniki, które go wywołują, o to, co powoduje pogorszenie bądź poprawę, o zmiany zachowania i objawy współwystępujące – a wszystko to razem pokrywa się podejściem homeopatycznym, gdzie chodzi nie tylko o to, znaleźć lekarstwo skuteczne w fazie ostrej, ale też lek podłoża chorobowego, za pomocą którego zmniejszymy częstotliwość i bolesność ataków.

Migrena jest ma mocy definicji epizodyczna, z przerwami bezobjawowymi, ponadto wiąże się ona z jasno określonym czynnikiem genetycznym, co pozwala nam sklasyfikować ją jako patologię typu psorycznego. Fakt ten na duże znaczenie w momencie doboru leku homeopatycznego. Podejście homeopatyczne bierze pod uwagę etiologię, indywidualną reakcję na chorobę, typ wrażliwy i typ reagowania przewlekłego.

Leki etiologiczne

Wśród leków etiologicznych które znajdują zastosowanie w leczeniu migren u dzieci wyróżniamy:

Beladonnę – kiedy migrena łączy się ekspozycja na słońce

Nux vomica i Lycopodium clavatum – w przypadkach związanych ze sposobem odżywiania

Natrum muriaticum – gdy ból głowy jest następstwem stresu emocjonalnego, przepracowania umysłowego, ekspozycji na słońce, lub miesiączki

Silicea – ból po wysiłku umysłowym

Calcarea carbonica – na skutek zbytniego zimna lub ciepła, ale też po przejedzeniu

Gelsemiun sempervirens – w przypadku bólu głowy zwianego z antycypowanym niepokojem

Ignatia amara – tam, gdzie migrena pojawia się jako następstwo smutku lub żałoby

Znajomość czynnika wyzwalającego pozwala na stosowanie homeopatii w sposób zapobiegawczy, zanim pacjent zostanie poddany działaniu tego czynnika (stresy, pożywiania, ćwiczenia, ekspozycji na słońce). Nie wolno zapominać o czynnikach hormonalnych u osób, które cierpią na migreny miesiączkowe. Wtedy stosujemy Foliculium, Actea racemoza lub Cykcamen europaeum.

Leki objawowe

Ze względu na fizjopatologię migreny, kiedy istotną rolę o odgrywają czynniki krążeniowy i zapalny – należy brać pod uwagę dwa leki: Secale cornutum działający na tropizm naczyniowy i Apis mellifica na obrzęk, zwłaszcza u pacjentów u których ból głowy jest łagodzony przez zimno.

Według rodzaju bólu możemy stosować:

Belldonnę, Natrum muriaticum, Sanguinaria canadensis i Glonoinum na ból pulsujący
Apis mellifica, gdy ból jest kłujący
Arnica montana, gdy są siniaki
Gelsemium sempervirens przy bólu uciskającym, któremu towarzyszy osłabienie
Kalium bichronicum na ból punktowy
Nux vomica na ból dokuczliwy
Spigelia anthelmia na jego odmianę pulsującą, intensywną, półczaszkową
Ignatia amara, gdy pacjent czuje się tak, jakby miał gwóźdź w w głowie

Za względu na lokalizację bólu możemy stosować odpowiednio:

Gelsemium sempervirens lub Cocculus indicus przy lokalizacji potylicznej
Kalium bichronicum, gdy umiejscawia się pod oczodołem
Silicea, kiedy dotyka on jednocześnie stref potyliczno-czołowej, ocznej i wierzchołkowej
Natrum muriaticum dla obszarów potylicznego i czołowego
Nux vomica przy bólu półkulowym, z przewagą półkuli lewej
Spigelia anthelmia, Lac caninum i Lachesis przy bólu silniejszym po stronie prawej
Lycopodium clavatum, Sanguinaria canadensis i Chelidonium majus, jeśli migrenie towarzyszą objawy związana z trawieniem, w przypadku zaś nudności, wymiotów, bólów nadbrzusznych możemy stosować Iris versicolor, Kalium bichronicum, Lac caninum, Nux vomica, Lycopodium clavatum i Antimonium crudum
Cocculus indicus, kiedy migrena łączy się zawrotami głowy

Leki według modalności

Bryonia alba, Belladonna, Glonoinum, Gelsemium sempervirens, Sanguinaria – gdy ból potęguje się w czasie ruchu
Belladonna, Gelsemium sempervirens, Sanguinaria canadensis – kiedy pogorszenie następuje pod wpływem światła
Nux vomica – przy pogorszeniu od hałasu
Belladonna, Natrum muriaticum, Gelsemium sempervirens – kiedy ból zwiększa się na słońcu
Silicea i Spigelia anthelmia – gdy następuje nasilenie bólu na zimnie
Sanguinaria canadensis – pogorszenie pod wpływem bodźców zapachowych
Belladonna – poprawa ciemności
Silicea – poprawa pod wpływem ciepła
Gelsemium sempervirens – polepszenie na skutek diurezy
Psorium – gdy jedzenie przynosi ulgę
Gelsemium sempervirens, Belladonna – ból zmniejsza się, gdy unosi się głowę
Bryonia alba, Gelsemium sempervirens, Silicea – poprawa daje miejscowy ucisk
Apis mellifica – zimno zmniejsza ból

Leki według objawów towarzyszących

związanych z UKŁADEM POKARMOWYM – Iris versicolor, Kalium Bichronicum, Nux vomica, Lycopodium clavatum, Sepia officinalis, Bryonia alba, Antimonium crudum, Hydrastis canadensis.
związanych z UKŁADEM NACZYNIOWYM – Belladonna, Glonoinum, Gelsemium sempervirens, Sanguinaria canadensis, Sulfur, Lachesis mutus.
o charakterze PSYCHOSOMATYCZNYM – Ignatia amara, Natrum muriaticum, Sepia officinalis.

Leki podłoża chorobowego

Dobór leku pod kątem typu wrażliwego i typu reagowania przewlekłego pozwalają na ułożenie leczenia, zwłaszcza na dłuższą metę. Daje to możliwość zmniejszenie częstotliwości i intensywności ataków migrenowych, jak również pozwala na poprawienie skuteczności leczenia objawowego w fazie ostrej. Leki podłoża chorobowego dobieramy w zależności od cech typu wrażliwego ( takie jak morfologia, tendencje chorobowe i sposób zachowanie) i typ reagowania przewlekłego uwzględniający uwarunkowania osobiste, rodzinne oraz ewolucję obrazu klinicznego.

Leki podłoża chorobowego najczęściej stosowane w leczeniu migren u dzieci:

Nux vomica, Natrum muriaticum, Pulsatilla, Sepia officinalis, Ignatia amara, Silicea, Sulfur, Lycopodium clavatum, Calcarea phosphorica i Calcarea carbonica.

Istnieją liczne leki, które możemy stosować w leczeniu migren u dzieci. Bliżej omówimy te, których używa się najczęściej.

BELLADONNA

Jeśli chodzi o migreny, jest to lek najczęściej stosowany w pediatrii. Używa się go do leczenia bóli silnych, pulsujących, połączonych z nadwrażliwością sensoryczną (zwłaszcza światłowstrętem), nietolerancją na ruch, głównie przy bólach czołowych, kiedy twarz jest rozgrzana i czerwona. Objawy towarzyszące to mdłości, wymioty, rozdrażnienie. Ból pojawia się zazwyczaj rano. Poprawa odczuwana jest w ciemności, a czynnikami wyzwalającymi są ekspozycja na słońce i stymulacja fotyczne.

BRYONIA ALBA

Stosujemy w przypadku silnego bólu obejmującego całą głowę, albo zlokalizowanego za oczodołem (szczególnie po prawej stronie). Ból taki intensyfikuje się przy najmniejszym ruchu, łagodzi go zaś odpoczynek i ucisk okolicy miejsca jego występowania. Może być powiązany z mdłościami, uczuciem suchości w ustach i pragnieniem.

„Celem leczenia jest zahamowanie epizodów ostrych oraz zapobieganie im w przyszłości. Homeopatia może być pomocna w jednym i drugim przypadku”

NATRUM MURIATICUM

Lek ten może być stosowany na migreny, które łączą się ze stresem, problemami emocjonalnymi i smutkiem. Bóle te są pulsujące, nagłe, pogorszenie przynosi ekspozycja na słońce i gorąco. Migreny zaczynają się często rano, około godziny 10, ból lokalizuje się w okolicach oczu, towarzyszą mu światłowstręt, aura i czucie opaczne na wargach lub twarzy. Łączą się także z pracą umysłową i zmęczeniem oczu.

IRIS VERSICOLOR

Użyteczny przy bólach głowy współwystępujących z nudnościami, wymiotami i zgagą. Są to głównie bóle nadoczodołowe, najczęściej prawostronne, z aurą typu wizualnego dającą obraz zamglony. Czynnikiem wyzwalającym może być spożycie słodyczy. W pediatrii lek ten jest szczególnie przydatny w fazie ostrej, łączony z Belladonną.

SULPHUR

Migreny weekendowe, łączą się ze zmianą przyzwyczajeń związanych ze snem. Ból głowy naczyniowo-ruchowy, palący. Ulgę przynosi świeże powietrze.

IGNATIA AMARA

Odmiana migreny, która pojawia się w następstwie smutku czy problemów emocjonalnych. Przeważnie jest to ból półczaszkowy, pacjent czuje się tak, jakby mu ktoś wbił w głowę gwóźdź. Częsty u dzieci, które cierpią na fobię szkolną.

NUX VOMICA

Migrena, której bezpośrednią przyczyną jest spożycie określonych pokarmów, brak snu lub nadmiar pracy umysłowej. Pojawia się zazwyczaj rano i łączy się światłowstrętem i dźwiękowstrętem, towarzyszą je mdłości i wymioty.

SILICEA

Migreny, które pojawiają się w następstwie wysiłku umysłowego. Intensywny ból oscyluje pomiędzy regionami potylicznym i czołowym, poprawę przynoszą ciepłe okłady głowy, natomiast zimno powoduje pogorszenie stanu. Migreny takie występują u dzieci, którym brak pewności siebie, nieśmiałych i wrażliwych.

GELSEMIUM SEMPERVIRENS

Do leczenia bólu naczyniowo-ruchowego, połączonego z zaburzeniami widzenia. Taki ból umiejscawia się się w okolicy ocznej i potylicznej. Pogorszenie przynosi ekspozycja na słońce i gorąco. Migrena ta łączy się z przyćmieniem wzroku i problemami z koncentracją, a poprawę przynoszą sen i diureza. Wywołuje ją trema.

PULSATILLA

Na ból głowy spowodowany spożyciem niektórych pokarmów, szczególnie lodów i jedzenia z dużą zawartością tłuszczu. Jest również często powiązany z miesiączką. Ból ten łączy się z nudnościami i wymiotami, ulgę przynosi powolny ruch, pobyt na wsi i pociecha ze strony otoczenia.

Ból bywa różnie zlokalizowany. Występuje u dzieci pobudliwych, wrażliwych i płaczliwych.

SPIGELIA ANTHEMIA

Szczególnie użyteczna przy bólach półsferycznych, pulsujących, raczej po lewej stronie. Ból taki pogłębia ruch, hałas, zimno i pozycja kucna. Bóle te są najsilniejsze rano i środku dnia, a wieczór zaś przynosi ulgę.

Nie zapominajmy też o innych lekach, takich jak Foliculium, Cyclamen europcaeum i Actaea racemosa, które stosujemy u nastolatków w leczeniu migren wiążących się ze zmianami hormonalnymi.

8. Wnioski

Migreny u dzieci są częste i budzą wielki niepokój u rodziców. Są one chorobą o charakterze chronicznym, epizodycznym i mogą zaburzać dzieciom w ich codzienne funkcjonowanie. Celem leczenia jest zatrzymanie epizodów ostrych i zapobieganie ich nawrotom. W leczeniu stosuje się zazwyczaj środki przeciwbólowe, przeciwwymiotne, a także leki z grupy tryptanów. Ich stosowanie przynosi jednak skutki ubocze, które utrudniają panowanie nad migrenami u dzieci. Homeopatia może więc okazać się pożyteczna zarówno w fazie ostrej, jak i w profilaktyce. W fazie ostrej stosujemy leki objawowe, biorąc przy tym pod uwagę charakterystykę kliniczną danej migreny, jej modalności i objawy towarzyszące. W profilaktyce dobieramy leki ze względu na typ wrażliwy i typu reagowania przewlekłego charakterystyczny dla danego indywidualnego pacjenta.