Zastosowanie leku Arnica Montana C9 (BOIRON) u dzieci po zabiegu adenotomii
M. W. Drozdowa, S. W. Riazancew
Sankt-Petersburski Instytut Naukowo-Badawczy ds. chorób uszu, gardła, nosa i narządów mowy
Sankt-Petersburg, 190013, Rosja
(Dyrektor – prof. S.A. Karpiszczenko)
Experience with Arnica Montana C9 (BOIRON) in children after adenotomy surgery
M. V. Drozdova, S. V. Ryazantsev
Saint Petersburg Research Institute of Ear, Throat, Nose and Speech,
Saint Petersburg, 190013, Russia
Przeprowadzono ocenę skuteczności zastosowania leku Arnica Montana C9 (BOIRON) w okresie rekonwalescencji po adenotomii u 60 dzieci w wieku od 3 do 10 lat. Wszyscy pacjenci zostali podzieleni losowo na 2 grupy do celów późniejszego porównania. W skład każdej grupy weszło po 30 chorych. Pacjentom z grupy kontrolnej przepisywano standardową terapię: oszczędzającą dietę i tryb życia przez 5 dni, do wkraplania do nosa – leki zwężające naczynia krwionośne (Nasivin 0,025-0,05%) w dawce dostosowanej do wieku – 5 dni, doustnie – Nurofen w dawce dostosowanej do wieku (przy bólu gardła i podwyższonej temperaturze ciała). Dzieci z grupy głównej otrzymywały standardową terapię + Arnica Montana C9 (BOIRON). Przyjmowanie leku Arnica Montana C9 (Boiron) rozpoczynano od 2 dnia po adenotomii w dawce po 5 granulek 4 razy dziennie, od 3 do 10 dnia – po 5 granulek 3 razy dziennie. Analizie podlegały skargi oraz dane z obiektywnych oględzin w trakcie 4 wizyt obserwacyjnych przeprowadzanych przez lekarza: w drugiej dobie po adenotomii ( 1 wizyta), w 4 dniu (2 wizyta) oraz w 10 dniu po operacji (3 wizyta), a także 1 miesiąc po zakończeniu terapii (4 wizyta). Przeprowadzone badanie pozwoliło na sformułowanie wniosku o widocznych pozytywnych zmianach wskaźników klinicznych u dzieci z grupy głównej (mniejsza intensywność bólu i objawów zatrucia organizmu, poprawa komfortu oddychania przez nos) w 4 dobie po adenotomii w porównaniu z grupą kontrolną. Stwierdzono istotne zmniejszenie ilości przyjmowanych leków przeciwbólowych w grupie dzieci przyjmujących Arnica montana C9 (BOIRON). Biorąc pod uwagę otrzymane wyniki, można mówić o możliwości zmniejszenia ilości leków przyjmowanych przez pacjentów. Tym samym włączenie leku Arnica montana C9 (BOIRON) do terapii pacjentów po adenotomii pozwala znacząco skrócić okres rekonwalescencji.
Słowa kluczowe: Arnica motana, wyrośla adenoidalne, dzieci, adenotomia, ból, okres pooperacyjny
Dane do cytowania: Drozdowa M. W., Riazancew S. W. Opyt primienienija prieparata Arnika montana C9 (BUARON) u dietiej poslie opieracji adenotomii. Rossijskaja otorinolaringologija. 2019;18(5):115–121. https://doi.org/10.18692/1810-4800-2019-5-115-121
The efficacy of Arnica Montana C9 (BOIRON) during the recovery period after adenotomy in 60 children aged 3 to 10 years was evaluated. All patients were randomly divided into 2 groups for further comparison. Each was composed of 30 patients. Patients of the control group were prescribed standard therapy: a sparing diet and regimen for 5 days, nasal vasoconstrictor drugs (nazivin 0.025% – 0.05%) at an age dosage of 5 days, inside Nurofen at an age dosage (with pain in the throat and increased body temperature). Children of the main group received standard therapy + Arnica Montana C9 (BOIRON). Reception of the drug Arnica Montana C9 (Boiron) began from the second day after adenotomy with a dosage of 5 granules 4 times a day, from the 3rd to the 10th day-5 granules 3 times a day. Complaints and objective examination data were analyzed during 4 visits-observation by a doctor: on the second day after adenotomy (1st visit), on the 4th day (2nd visit) and on the 10th day after surgery (3rd visit), as well as 1 month after the end of therapy (4th visit). The study made it possible to draw a conclusion about the manifestation of positive changes in clinical indicators in children of the main group (reduction of pain intensity and intoxication, improvement of nasal breathing) on the 4th day after adenotomy relative to the control group. There was a significant decrease in the intake of painkillers in the group of children receiving Arnica Montana C9 (BOIRON). Given the result, we can talk about the possibility of reducing the drug load in patients. Thus, the inclusion Of Arnica Montana C9 (BOIRON) in the therapy of patients after adenotomy can lead to a significant reduction in the recovery period.
Keywords: Arnica Montana, adenoids, children, adenotomy, pain, postoperative period.
For citation: Drozdova M. V., Ryazantsev S. V. Experience with Arnica Montana C9 (BOIRON) in children after adenotomy surgery. Rossiiskaya otorinolaringologiya. 2019;18(5):115–121. https://doi.org/10.18692/1810- 4800-2019-5-115-121
Ze względu na znaczne rozpowszechnienie patologii migdałka gardłowego przy obecności bezwzględnych i względnych wskazań do przeprowadzenia adenotomii u dzieci zapobieganie możliwym powikłaniom zachowuje swoją ważną rolę w praktyce chirurgicznej [1,2]. Do najczęstszych powikłań związanych z zabiegiem chirurgicznym i ogólnym znieczuleniem należą krwotoki pooperacyjne, zatrucie organizmu (wymioty, odwodnienie, trudności z przyjmowaniem pokarmu), zespół bólowy. Publikacje z ostatnich lat wskazują na tendencję wzrostu liczby przypadków krwotoków podczas operacji migdałków pierścienia limfatycznego gardła [3]. Wśród czynników sprzyjających występowaniu powikłań wskazuje się wysoką podatność na alergie wśród populacji, silne wahania poziomu odporności u chorych, zaburzenia krzepnięcia krwi [4]. Analiza statystyczna powikłań przeprowadzona przez szereg autorów pomaga znacząco uzupełnić istniejący obraz wpływu urazu operacyjnego i narkozy na stan ogólny dzieci z przewlekłą patologią pierścienia gardłowego chłonnego [5]. Nudności i wymioty występujące w okresie pooperacyjnym mogą być uwarunkowane wpływem leków stosowanych w anestezji.
Po adenotomii w nosogardle powstaje rana pooperacyjna. Jednym z możliwych powikłań pooperacyjnych u dzieci może być zapalenie trąbki słuchowej związane z obrzękiem błony śluzowej nosogardzieli i gardła. Obrzęk pooperacyjny oraz krwiak wywołują ból oraz trudności przy połykaniu. Praktycznie wszyscy pacjenci mają do czynienia z zespołem bólowym. W celu zmniejszenia bólu często praktykowane jest stosowanie leków przeciwbólowych. Nie można przy tym wykluczyć pośredniego wpływu preparatów łagodzących ból na system hemostazy (hamowanie agregacji płytek krwi) [6-8]. W ten sposób zakres leczenia zachowawczego po adenotomii powinien uwzględniać zarówno środki redukujące odczucia bólowe, jak i łagodzące objawy zatrucia.
W trakcie analizy dostępnych leków stosowanych w celu gojenia powierzchni ran, w tym po operacjach chirurgicznych w pediatrii zwrócono uwagę na homeopatyczny produkt leczniczy Arnica Montana C9 (BOIRON). Arnika górska (Arnica Montana) jest stosowana w leczeniu urazów tkanek miękkich oraz ich uszkodzeń dzięki właściwościom przyspieszającym regenerację tkanek i zmniejszającym obrzęk, co klinicznie objawia się jako złagodzenie zespołu bólowego i skrócenie czasu rekonwalescencji. Należy także zauważyć, że wspomniany lek cieszy się szeroką popularnością [9].
Cel badania. Określenie skuteczności stosowania leku Arnica montana C9 (BOIRON) w okresie rekonwalescencji po adenotomii u dzieci.
Pacjenci i metody badawcze. Niniejsze badanie przeprowadzono w Sankt-Petersburskim Instytucie Naukowo-Badawczym ds. chorób uszu, gardła, nosa i narządów mowy w okresie od maja 2019 do września 2019. W badaniu uczestniczyło 60 dzieci po operacji adenotomii. Wiek pacjentów wynosił od 3 do 10 lat. Operacja usunięcia migdałków gardłowych była przeprowadzana przez jednego chirurga. Wszyscy pacjenci zostali wypisani w drugiej dobie po zabiegu chirurgicznym.
Podział wg płci przedstawiał się następująco: 33 dzieci płci męskiej oraz 27 dzieci płci żeńskiej. W skład grup poddanych badaniu włączono dzieci spełniające następujące kryteria:
– wiek do 18 r. ż.;
– pacjenci po adenotomii;
– podpisany formularz świadomej zgody na udział w badaniach;
Kryteriami wykluczającymi pacjentów z badania były:
– trwający krwotok pooperacyjny;
– występowanie wskazań do antybiotykoterapii;
– występowanie chorób hormonozależnych;
– stany ostre, mogące znacząco wpłynąć na wynik badania;
– występowanie alergii poliwalentnej w wywiadzie;
– występowanie alergii (nietolerancji) na jeden lub więcej składników leków wykorzystywanych w badaniu;
– przewlekła niewydolność nerek i wątroby;
– udział w jakimkolwiek innym badaniu klinicznym w ciągu 3 ostatnich miesięcy.
Wszystkich pacjentów podzielono losowo na 2 grupy do dalszego porównania. W skład każdej grupy weszło po 30 chorych. Podział badanych na dwie grupy odbywa się zgodnie z tabelą liczb losowych (tabela jest generowana przy użyciu standardowej funkcji pakietu statystycznego Statistica).
Pacjentom z grupy kontrolnej przepisywano standardową terapię: oszczędzającą dietę i tryb życia przez 5 dni, do wkraplania do nosa – leki zwężające naczynia krwionośne (Nasivin 0,025-0,05%) w dawce dostosowanej do wieku – 5 dni, doustnie – Nurofen w dawce dostosowanej do wieku (przy bólu gardła i podwyższonej temperaturze ciała).
Dzieci z grupy głównej otrzymywały standardową terapię + Arnica Montana C9 (BOIRON). Przyjmowanie leku Arnica Montana C9 (Boiron) rozpoczynano od 2 dnia po adenotomii w dawce po 5 granulek 4 razy dziennie, od 3 do 10 dnia – po 5 granulek 3 razy dziennie. Pacjenci przyjmowali lek 15 minut przed jedzeniem lub godzinę po jedzeniu, trzymając pod językiem 5 granulek preparatu do pełnego rozpuszczenia.
Analizie podlegały skargi oraz dane z obiektywnych oględzin w trakcie 4 wizyt obserwacyjnych lekarza: w drugiej dobie po adenotomii ( 1 wizyta), w 4 dniu (2 wizyta) oraz w 10 dniu po operacji (3 wizyta), a także 1 miesiąc po zakończeniu terapii (4 wizyta).
Ocenę efektywności leku przeprowadzano w oparciu o dwa źródła: dane subiektywne (dziennik pacjenta) i obiektywne wyniki oględzin lekarza w trakcie wizyt obserwacyjnych.
Dane subiektywne obejmowały następujące wskaźniki: ból gardła przy przełykaniu – nasilenie (1, 2, 3), występowanie objawów zatrucia (temperatura, odmowa jedzenia, osłabienie, zaburzenia snu), poziom trudności z oddychaniem przez nos – nasilenie (1, 2, 3), obecność lub brak wydzieliny krwotocznej z nosa.
Ocena efektywności brała pod uwagę liczbę przyjmowanych dawek leków przeciwbólowych i konieczność zalecenia dodatkowego leczenia.
Dane obiektywne. Wyniki badania klinicznego były wprowadzane przez lekarza do specjalnie opracowanego kwestionariusza i podlegały ocenie w skali od 0 do 3 punktów. W ocenie uwzględniono: rynoskopię przednią – obrzęk błony śluzowej małżowin nosowych dolnych (stopień nasilenia), obecność wydzieliny w jamie nosowej (śluzowa, krwotoczna); faryngoskopię – obecność nalotu w nosogardzieli i tylnej części gardła, wydzielina w nosogardzieli; stan węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych (rozmiar, bolesność przy palpacji); otoskopię – cofnięcie błony bębenkowej, kolor, gładkość konturów.
Uzyskane w toku badań wyniki wprowadzono do specjalnie opracowanej komputerowej bazy danych na komputerze osobistym za pomocą tabel Microsoft Excel. Wykorzystując pakiet oprogramowania Statistica for Windows v.10.0 przeprowadzono analizę i obróbkę statystyczną uzyskanych danych oraz wyznaczono parametry statystyki opisowej. Różnicę między grupami uznawano za istotną statystycznie przy p < 0,05. Wskaźniki ilościowe zbadano pod kątem zgodności z rozkładem normalnym za pomocą testu Kołmogorowa–Smirnowa. Dla danych ilościowych o rozkładzie normalnym obliczono średnią arytmetyczną (M) i odchylenie standardowe (SD), które są przedstawione w formacie M (SD); w opisie wskaźników odbiegających od rozkładu normalnego w formacie Me (Q1; Q3) wykorzystano mediany (Me) oraz jako oszacowanie przedziałowe – kwartyle: dolny Q1 (25%) i górny Q3 (75%). Wskaźniki jakościowe badania prezentowane są w wartościach bezwzględnych i względnych (%).
W celu znalezienia różnic między wskaźnikami o rozkładzie normalnym zastosowano test t-Studenta.
Wyniki badania. Analiza danych uzyskanych na wstępie nie wykazała istotnych statystycznie różnic pomiędzy porównywanymi grupami pod względem wieku i płci (p = 0,1001, test Manna-Whitneya). Średni wiek pacjentów w grupie leczonej Arnica montana C9 (BOIRON) wynosił 4,6 lat (zakres 3–9), w grupie kontrolnej 5,8 lat (zakres 3–10) (tab. 1).
Tabela 1
| Pacjenci | Arnica N=30 | Grupa kontrolna N=30 | p |
| Wiek
min.-maks. Me (Q1-Q3) |
4,60±1,59
3-9 4.5 (3–5) |
5,87±2,60
3–10 5 (3–8) |
0,1001 |
| chłopcy | 15 (50%) | 19 (61,3 %) | 0,3748 |
| dziewczynki | 15 (50%) | 12 (38,7 %) |
Ocena nasilenia bólu. Przy pierwszej wizycie w grupie kontrolnej i eksperymentalnej dzieci uskarżały się na ból gardła przy przełykaniu o intensywności 1-2 punkty, w grupie głównej średnia ocena punktowa wyniosła 1,63±0,49, a w grupie kontrolnej – 1,52±0,51 (brak znaczących różnic). W grupie przyjmującej lek Arnica montana C9 (BOIRON) odnotowano znaczący statystycznie spadek średniej oceny punktowej nasilenia bólu w 4 dobie (0,17±0,38). W grupie kontrolnej zespół bólowy utrzymywał się u większości dzieci do drugiej wizyty ze średnim nasileniem 0,87±0,50 (tab. 2). Przy kolejnych wizytach nie stwierdzono znaczących różnic nasilenia zespołu bólowego pomiędzy grupami.
Tabela 2
Ocena nasilenia bólu przy przełykaniu u dzieci w porównywanych grupach
| Nasilenie bólu gardła przy przełykaniu | Arnica N=30 | Grupa kontrolna N=30 | p |
| W 2 dobie
1 punkt 2 punkty |
1,63±0,49
11 (36,7 %) 19 (63,3 %) |
1,52±0,51
15 (48,4 %) 16 (51,6 %) |
0,3631
0,3548 |
| W 4 dobie
brak 1 punkt 2 punkty |
0,17±0,38
25 (83,3 %) 5 (16,7 %) 0 (0 %) |
0,87±0,50
7 (22,6 %) 23 (74,2 %) 2 (6,5 %) |
<0,001
<0,001 <0,001 0,6218 |
| W 10 dobie
brak 1 punkt 2 punkty |
0
30 (100 %) 0 (0 %) – |
0,03±0,18
30 (96,8 %) 1 (3,2 %) – |
0,3294
0,7995 0,7995 – |
| Po upływie miesiąca
brak |
0
30 (100%) |
0
31 (100%) |
|
| – |
Objawy zatrucia. U większości (75%) dzieci w obu grupach w 2 dobie po operacji były widoczne objawy zatrucia organizmu: odmowa jedzenia, osłabienie, zaburzenia snu. W 4 dobie nie wykryto statystycznie istotnych różnic pomiędzy grupami (р > 0,05), jednak objawy zatrucia w grupie kontrolnej straciły nasilenie do 3 wizyty, natomiast w grupie leczonej Arnica montana C9 (BOIRON) takie objawy nie występowały już na 2 wizycie (tab. 3).
Tabela 3
Ocena objawów zatrucia u dzieci w porównywanych grupach
| Objaw | Arnica N=30 | Grupa kontrolna N=30 | p |
| Odmowa jedzenia :
2 doba 4 doba 10 doba po upływie miesiąca |
20 (66,7 %) – – – |
20 (64,5 %) 5 (16,1 %) – – |
0,8597 0,2508 – – |
| Osłabienie :
2 doba 4 doba 10 doba po upływie miesiąca |
4 (13,3 %) – – – |
9 (29 %) 2 (6,5 %) – – |
0,1344 0,6218 – |
| Zaburzenia snu:
2 doba 4 doba 10 doba po upływie miesiąca |
–
11 (36,7 %) – – – |
–
12 (38,7 %) 4 (12,9 %) – – |
–
0,8693 0,3479 – – |
Stopień nasilenia trudności z oddychaniem przez nos. W grupie otrzymującej preparat Arnica montana C9 (BOIRON) odnotowano statystycznie znaczącą poprawę komfortu oddychania przez nos w 4 dobie po operacji. Średnia ocena punktowa trudności z oddychaniem przez nos w tej grupie wyniosła 0,43±0,5, a w grupie kontrolnej – 1,03±0,41 (р < 0,001). Ocena punktowa skali nasilenia trudności z oddychaniem przez nos w grupie kontrolnej była wyższa także w 10 dniu obserwacji – 0,16±0,37. W grupie głównej odnotowano normalizację oddychania przez nos u wszystkich dzieci w okresie do 3 wizyty (tab. 4).
Tabela 4
Stopień nasilenia trudności z oddychaniem przez nos (intensywność) w porównywanych grupach
| Stopień nasilenia trudności z oddychaniem przez nos (intensywność) | Arnica N=30 | Grupa kontrolna N=30 | p |
| 2 doba
0 punktów 1 punkt 2 punkty Średnia ocena punktowa |
– 18 (60 %) 12 (40 %) 1,40±0,50 |
– 19 (61,3 %) 12 (38,7 %) 1,39±0,50 |
– 0,9182 0,9182 0,9195 |
| 4 doba
0 punktów 1 punkt 2 punkty Średnia ocena punktowa |
17 (56,7 %) 13 (43,3 %) 0 (0 %) 0,43±0,5 |
2 (6,5 %) 26 (83,9 %) 3 (9,7 %) 1,03±0,41 |
<0,001 0,0006 0,4710 <0,001 |
| 10 doba
0 punktów 1 punkt Średnia ocena punktowa |
30 (100 %) – 0 |
26 (83,9 %) 5 (16,1 %) 0,16±0,37 |
0,2508 0,0215 |
| po upływie miesiąca
0 punktów |
30 (100 %) |
31 (100 %) |
– |
Stosowanie analgetyków. Stwierdzono różnice statystyczne w liczbie dawek przyjmowanych leków przeciwbólowych przy porównaniu obu grup. W grupie otrzymującej lek Arnica montana C9 (BOIRON) 86,7% dzieci nie miało potrzeby przyjmowania analgetyków, podczas gdy w grupie kontrolnej takich pacjentów było 61,3% (р < 0,0213).
Dane obiektywne. W rynoskopii przedniej u dzieci z obu porównywanych grup zauważono znaczne zmniejszenie obrzęku błony śluzowej jamy nosowej w 4 dobie po adenotomii. Jednak poziom jego nasilenia u dzieci przyjmujących lek Arnica montana C9 (BOIRON) był niższy w porównaniu z grupą kontrolną (tab. 5).
W 2 dobie po operacji większość (75%) dzieci w obu grupach wykazywała reaktywne zmiany w błonie śluzowej nosogardzieli i tylnej ściany gardła w postaci nalotu. W 4 dobie po adenotomii zauważono osłabienie objawów reaktywnych u 66,7% dzieci z grupy głównej i tylko u 25,8% dzieci z grupy kontrolnej (р < 0,0009). Podczas kolejnych wizyt nie wykryto istotnych różnic.
Tabela 5
Dane z rynoskopii przedniej (nasilenie objawów) w porównywanych grupach
| Stopień nasilenia trudności z oddychaniem przez nos (intensywność) | Arnica N=30 | Grupa kontrolna N=30 | p |
| 2 doba
0 punktów 1 punkt 2 punkty Średnia ocena punktowa |
– 18 (60 %) 12 (40 %) 1,40±0,50 |
– 19 (61,3 %) 12 (38,7 %) 1,39±0,50 |
– 0,9182 0,9182 0,9195 |
| 4 doba
0 punktów 1 punkt 2 punkty Średnia ocena punktowa |
17 (56,7 %) 13 (43,3 %) 0 (0 %) 0,43±0,5 |
2 (6,5 %) 26 (83,9 %) 3 (9,7 %) 1,03±0,41 |
<0,001 0,0006 0,4710 <0,001 |
| 10 doba
0 punktów 1 punkt Średnia ocena punktowa |
30 (100 %) – 0 |
26 (83,9 %) 5 (16,1 %) 0,16±0,37 |
0,2508 0,0215 |
| po upływie miesiąca
0 punktów |
30 (100 %) |
31 (100 %) |
– |
U połowy pacjentów na pierwszej wizycie w okolicy podżuchwowej i na bocznej powierzchni szyi w badaniu palpacyjnym były wyczuwalne 1–3 węzły chłonne: wrażliwe, umiarkowanie twarde, dające się przemieszczać, nie połączone ze sobą i z otaczającymi tkankami, o rozmiarach z reguły od 0,5 do 2,0 cm. Istotne różnice w wielkości regionalnych węzłów chłonnych przy porównywaniu obu grup wykryto w 10 dniu obserwacji. Jednocześnie zmniejszenie rozmiaru i wrażliwości węzłów miało miejsce u 90% pacjentów w grupie głównej i u 61% w grupie kontrolnej (p < 0,0073).
Ogólny efekt terapeutyczny stosowania leku Arnica montana C9 (BOIRON) oceniano miesiąc po operacji. U pacjentów z obu grup w tym okresie nie odnotowano powikłań, powtórnych wizyt u lekarza i hospitalizacji ani wskazań do leczenia uzupełniającego. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w stanie klinicznym dzieci (tab. 6).
Tabela 6
Stan regionalnych węzłów chłonnych w porównywanych grupach
| Rynoskopia przednia – obrzęk błony śluzowej małżowin nosowych dolnych (stopień intensywności) | Arnica N=30 | Grupa kontrolna N=30 | p |
| 2 doba
0 punktów 1 punkt 2 punkty Średnia ocena punktowa |
– 17 (56,7 %) 13 (43,3 %) |
– 19 (61,3 %) 12 (38,7 %) |
– 0,7146 0,7146 |
| 4 doba
0 punktów 1 punkt 2 punkty Średnia ocena punktowa |
16 (53,3 %) 14 (46,7 %) 0 (0 %) |
1 (3,2 %) 25 (80,6 %) 5 (16,1 %) |
0,0000 0,0046 0,2508 |
| 10 doba
0 punktów 1 punkt Średnia ocena punktowa |
30 (100 %) 0 (0 %) |
25 (80,6 %) 6 (19,4 %) |
0,1764 0,1764 |
| po upływie miesiąca
0 punktów |
30 (100 %) |
31 (100 %) |
– |
Omówienie. Przed realizacją niniejszego badania oceniano wpływ Arnica montana na przebieg leczenia pooperacyjnego dorosłych po tonsillektomii. Odnotowano przy tym pozytywne działanie leku homeopatycznego Arnica montana w porównaniu do placebo w wielu aspektach. Przy tym statystycznie istotne złagodzenie zespołu bólowego następowało w 2 tygodniu po tonsillektomii [9].
Przeprowadzone przez nas badanie prowadzi do wniosku, że u dzieci z grupy głównej pozytywne zmiany wskaźników klinicznych (zmniejszenie nasilenia zespołu bólowego i objawów zatrucia organizmu, poprawa komfortu oddychania przez nos) pojawiały się wcześniej. Trwały efekt złagodzenia objawów obserwowano w 4 dobie po adenotomii w porównaniu do grupy kontrolnej. Tak więc włączenie Arnica montana C9 (BOIRON) do terapii pacjentów po adenotomii może prowadzić do znacznego skrócenia okresu rekonwalescencji.
Przewagą metodyczną niniejszego badania było świadome zawężenie grupy uczestniczących w nim specjalistów (wszystkie zabiegi przeprowadzał ten sam zespół operacyjny przy standardowym zaopatrzeniu anestezjologicznym). Jak nam się wydaje, słabą stroną wcześniejszych badań klinicznych skuteczności leku mógł być brak jednolitego podejścia metodologicznego przy pracy licznych specjalistów w różnych warunkach klinicznych, uniemożliwiający połączenie w jedną spójną całość wszystkich danych dla wszystkich pacjentów.
Jak wspomniano wcześniej, lek homeopatyczny Arnica montana pomaga złagodzić ból u dorosłych pacjentów po tonsillektomii [9]. Tym niemniej nie odnotowano różnic pod względem częstości przyjmowania i dawkowania leków przeciwbólowych w porównywanych grupach. Przeprowadzona przez nas analiza wskazuje na istotne zmniejszenie przyjmowania leków przeciwbólowych w grupie dzieci otrzymujących Arnica montana C9 (BOIRON). Biorąc pod uwagę otrzymane wyniki, można mówić o zmniejszeniu obciążenia pacjentów przyjmowanymi lekami.
Wnioski. Przeprowadzone badanie pozwala sformułować wniosek o celowości włączenia Arnica montana C9 (BOIRON) do schematu leczenia rekonwalescencyjnego po adenotomii u pacjentów w wieku dziecięcym. Skuteczność, bezpieczeństwo i dobra tolerancja leku u dzieci dają możliwość jego stosowania w okresie pooperacyjnym w celu przywrócenia do normy wskaźników klinicznych związanych z urazem pooperacyjnym oraz skrócenia okresu rekonwalescencji.
Autorzy oświadczają, że nie występuje konflikt interesów.
BIBLIOGRAFIA
1. M. R. Bogomilskij, Adenoidy. Wiestnik otorinołaringołogii. 2013;78(3): 61–64. https://www.mediasphera.ru/issues/ vestnik-otorinolaringologii/2013/3/030042-46682013314
2. W. T. Palczun. Oczagowaja infiekcija w praktikie otołaringołoga. Wiestnik otorinolaringologii. 2014;4:4–6. https:// www.mediasphera.ru/issues/vestnik-otorinolaringologii/2014/4/030042-4668201441
3. Ju. Ju. Rusieckij, A. S. Łopatin, I. O. Czernyszenko, T. K. Siedych. Ewolucija adienotomii (obzor litieratury) Wiestnik otorinołaringołogii. 2013;78(4): 23–26. https://www.mediasphera.ru/issues/vestnik-otorinolaringolog ii/2013/4/030042-4668201345
4. A. S. Łopatin, N. D. Czuczujewa Krowotieczenije posle tonziłłektomii : analiz rasprostrannionnosti i faktorow riska. Wiestnik otorinołaringołogii. 2013; 3:71-75. https://www.mediasphera.ru/issues/vestnik-otorinolaringologii/2013/3/030042-46682013316
5. A. I. Kriukow, O. W. Zajratjanc, G. Ju. Carapkin, A. Ju. Iwojłow, A. G. Kuczerow, A. S. Towmasjan, S. G. Arzamazow, S. A. Panasow Wozrastnyje osobiennosti sosudistoj organizacji adienoidnoj tkani. Morfołogiczeskije wiedomosti. 2017;25(2):32–36. https:// doi.org/10.20340/mv-mn.17(25).02.05
6. M. W. Drozdowa, E. W. Tyrnowa Princypy racjonalnoj diagnostiki i tierapii naruszenij sistiemy giemostaza pri ŁOR-opieracijach u dietiej. Rossijskaja otorinołaringołogija. 2009; Pril.1:58-66.
7. M. W. Drozdowa, E. W. Tyrnowa, Ju. K. Janov Ocenka sostojanija sistiemy giemostaza pri chroniczeskom limfoprolifierativnom sindromie u dietiej. Rossijskaya otorinołaringologija. 2010; 2(45):17–26.
8. W. F. Kiriczuk, O. W. Mariejew, O. Ju. Diudina Izmenienija funkcjonalnoj aktiwnosti trombocytow pri chroniczeskom tonzillitie i anginie u dietiej. Wiestnik otorinołaringołogii. 2004; 5:13–16.
9. Robertson et al. Homeopathic Arnica montana for post-tonsillectomy analgesia: a randomised placebo control trial. Homeopathy. 2007 Jan, 96 (1):17–21
REFERENCES
1. Bogomil’sky M. R. Adenoids. Vestnik otorinolaringologii. 2013;78(3): 61–64. (in Russ.). https://www.mediasphera.ru/issues/ vestnik-otorinolaringologii/2013/3/030042-46682013314
2. Pal’chun V. T. Focal infection in the practice of otorhinolaryngologist. Vestnik otorinolaringologii. 2014;4:4–6. (in Russ.) https:// www.mediasphera.ru/issues/vestnik-otorinolaringologii/2014/4/030042-4668201441
3. Rusetsky Yu. Yu., Lopatin A. S., Chernyshenko I. O., Sedykh T. K. The evolution of adenoidectomy (a literature review). Vestnik otorinolaringologii. 2013;78(4): 23–26. (in Russ.) https://www.mediasphera.ru/issues/vestnik-otorinolaringolog ii/2013/4/030042-4668201345
4. Lopatin A. S, Chuchueva N. D. Hemorrhage following tonsillectomy: analysis of the prevalence and risk factors. Vestnik otorinolaringologii. 2013; 3:71-75. (in Russ.). https://www.mediasphera.ru/issues/vestnik-otorinolaringologii/2013/3/030042-46682013316
5. Kryukov A. I., Zairat’yants O. V., Tsarapkin G. Yu., Ivoilov A. Yu., Kucherov A. G., Tovmasyan A. S., Arzamazov S. G., Panasov S. A. Age features of the vascular organization of the adenoid tissue. Morfologicheskie vedomosti. 2017;25(2):32–36. (in Russ.)]. https:// doi.org/10.20340/mv-mn.17(25).02.05
6. Drozdova M. V, Tyrnova E. V. Principles of rational diagnostics and therapy of hemostatic disorders in ENT operations in children. Rossiiskaya otorinolaringologiya. 2009; Pril.1:58-66. (in Russ.).
7. Drozdova M. V., Tyrnova E. V, Yanov Yu. K. Estimation of system hemostasis status in children with chronic lymph proliferative syndrome. Rossiiskaya otorinolaringologiya. 2010; 2(45):17–26. (in Russ.).
8. Kirichuk V. F., Mareev O. V., Dyudina O. Yu. Izmeneniya funktsional’noi aktivnosti trombotsitov pri khronicheskom tonzillite i angine u detei. Vestnik otorinolaringologii. 2004; 5:13–16. (in Russ.).
9. Robertson et al. Homeopathic Arnica montana for post-tonsillectomy analgesia: a randomised placebo control trial. Homeopathy. 2007 Jan, 96 (1):17–21
Informacja o autorach
Marina Władimirowna Drozdowa – doktor nauk medycznych, Ordynator Oddziału Chirurgii Dziecięcej, Sankt-Petersburski Instytut Naukowo-Badawczy ds. chorób uszu, gardła, nosa i narządów mowy (190013, Rosja, Sankt-Petersburg, ul. Bronnickaja nr 9); tel. tel.: 8-921-655-84-99, e-mail: drozdova1504@yandex.ru
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8883-498X
Siergiej Walentinowicz Riazancew – doktor nauk medycznych, profesor, zastępca dyrektora, Sankt-Petersburski Instytut Naukowo-Badawczy ds. chorób uszu, gardła, nosa i narządów mowy (190013, Rosja, Sankt-Petersburg, ul. Bronnickaja nr 9); tel. tel.: (812) 316-28-52, e-mail: profesor.ryazantsev@mail.ru
ORCID: http://orcid.org/0000-0003-1710-3092
Information about the authors
Marina V. Drozdova – MD, Head of Children’s Surgical Department, Saint Petersburg Research Institute of Ear, Throat, Nose and Speech (Russia, 190013, Saint Petersburg, 9, Bronnitskaia str.); tel.: +7 (812) 316-28-88, e-mail: drozdova1504@yandex.ru ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8883-498X
Sergei V. Ryazantsev – MD, Professor, Deputy Director for Scientific and Coordination Work with the Regions of Saint Petersburg Research Institute of Ear, Throat, Nose and Speech the Ministry of Healthcare of Russia (Russia, 190013, Saint Petersburg, 9, Bronnitskaia str.); tel.: +7(812) 316-28-52, e-mail: professor.ryazantsev@mail.ru
ORCID: http://orcid.org/0000-0003-1710-3092